Milgram Deneyi
Milgram deneyi, insanların otorite sahibi bir kişi veya kurumun isteklerine, kendi vicdani değerleriyle çelişmesine rağmen itaat etmeye ne ölçüde istekli olduklarını ölçme amacını güden deneyler dizisinin genel adıdır.
Stanley Milgram’ın bu ünlü deneyinde katılımcılardan, katılımcıların tanımadığı ancak araştırmacıların deney öncesinde tanıştığı gönüllü kişilere bir dizi bellek testi uygulamaları istenir. Katılımcıya görevlendirdiği kişinin hafıza testine doğru cevap veremediği her sefer ona bir dizi elektrik şoku vermesi söylenir. Test ilerledikçe verilen elektriğin voltaj seviyesi de artırılır. (Deney gönüllülerine gerçek bir elektrik şoku uygulanmamıştır ancak katılımcı bu durumun gerçekliğine inandırılır.) Gerilim arttıkça deney gönüllüsü, katılımcıya şokları sona erdirmesi için yalvarmaya başlar, hatta durum deney gönüllüsünün bilincini kaybetmiş gibi davranmasına kadar gider. Bu durumda katılımcılar deneyi durdurmak isteseler de odada bulunan araştırmacı deneye devam etmelerini talep eder. Araştırmanın gerçek katılımcıları bu noktada bir bilim insanına-yani otoritesine- uymak ya da uymayıp elektrik şoklarına son vermeye dair yaman bir çelişkiyle karşı karşıya kalırlar. ve ne yazık ki katılımcıların % 65’i en yüksek şok seviyesine kadar ilerlemiştir (en yüksek seviyeler “Tehlike: Şiddetli Şok” veya “XXX” harfleri ile etiketlenmiş olsalar da durum değişmez).
Milgram deneyi, insanların kararlar alma sürecinde-hatta bu kararlar ahlak dışı olsalar dahi- otoritenin gücüne dayanma eğiliminde olduğunu göstermiştir. Bu deney sonraki yıllarda aldatıcı doğası nedeniyle saldırıların odak noktası haline gelse de insan davranışlarını derinlemesine anlamamızı ve bizi düşüncelerimize ya da alacağımız kararlara yön vermeye zorlayan faktörleri çok daha iyi anlamlandırabilmemizi sağlamıştır.
Comments